Dominantie, het is een woord dat we vaak horen en gebruiken. In de hondenwereld zal je merken dat er zowel voor als tegenstanders zijn en dat meningen over dit onderwerp enorm verschillen. Waarom?
Veel ongewenst gedrag wordt uitgelegd als “Mijn hond is dominant!“. Veel mensen zijn van mening dat hun hond baas over hen wil zijn en dat ze dit in de kiem moeten smoren. Elk ‘verzet’ wordt bijgevolg beantwoord met straf of nog erger geweld.
Maar… ‘dominantie’ is NIET de oorzaak van ongewenst gedrag!
• Vanwaar komt de dominantietheorie?
Hiervoor moeten we terugkeren naar de literatuur. Jaren geleden (1934-1943) schreef Rudolph Schenkel een artikel over een onderzoek bij wolven in gevangenschap. Er werd een groep wolven willekeurig samengesteld uit verschillende dierentuinen om te kijken hoe zij vervolgens een hiërarchie zouden vormen.
Wanneer men een willekeurige groep van eender welke diersoort zelf samenstelt zal je inderdaad zien dat deze dieren onderling elkaar gaan uitdagen en vechten om uiteindelijk te komen tot een vorm van dominantie hiërarchie. Een voorbeeld hiervan is de pikorde die gezien wordt bij kippen. In zo een geval wordt de hoogste in rang benoemd tot alfa van de groep. Dit zag men ook in de groep wolven. (Artikel: What happened to the term alpha wolf?)
Op dat moment was er nog maar weinig gekend over wolven in het algemeen. Men dacht dat een wolvengroep enkel samenkwam wanneer het herfst/winter werd om zo beter op grote prooien te kunnen jagen.
Deze studie van Schenkel was bijzonder populair in de dierenwereld en omdat zijn theorie bevestigd werd, was er geen reden om aan te nemen dat zijn bevindingen niet juist waren. Een andere wetenschapper David Mech baseerde zijn boek over wolven eind 1960 mede op deze studie. Hij gebruikte alle mogelijke wetenschappelijke artikels welke toen bestonden. Zijn boek werd immens populair en andere boeken werden verder gebaseerd op dit boek (The Wolf: Ecology and Behavior of an Endangered Species). Zo verspreidde de misinformatie zich als een lopend vuurtje.
Pas nadat David Mech zelf wolvenroedels in het wild ging observeren (1986-1998) kwam hij erachter dat deze alfa (dominantie) theorie niet klopte. Doordat de wolven die hij bestudeerde in gebieden leefden ver gelegen van aanwezigheid van mensen, waren deze minder schuw. De wolvenroedels bleken te bestaan uit een ouderpaar en vooral hun nakomelingen van verschillende leeftijden. Het ouderpaar was niet het alfa-paar zoals altijd aangenomen was. Zij hielden zich niet constant bezig met het overheersen van de roedel en het behouden van hun dominante positie maar hoofdzakelijk met het verzorgen en beschermen van hun nakomelingen. Gebeurde er iets binnen de roedel wat door een ander niet geaccepteerd werd, dan werd dat gecorrigeerd door middel van mimiek of een grom (dominante handelingen) en dus niet door middel van het toedienen van pijn.
• Waarom werken er dan zoveel trainers via een dominantie- en alfatheorie?
Populaire namen, zoals Cesar Milan, zijn nog steeds een grote voorstander van deze alfa theorie. Zij werken met technieken zoals op de rug leggen, fixeren met de ogen, de hond op de grond drukken, de hond bij de keel grijpen, de hond in de nek pakken en schudden, … Het probleem met deze meer hardhandige aanpak is dat deze in sommige gevallen effect heeft. Maar waar men vergeet naar te kijken is welk effect (positief/negatief) dit nu eigenlijk heeft op lange termijn in de hond zelf.
Een bekend boek uitgebracht in 2007 (Devine Canine: The monks’ way to a happy, obedient dog) vertelt dat het trainen van honden gaat over het opbouwen van een relatie welke gebaseerd is op respect, liefde en begrip. Vlak erna vertellen ze dat een stevige reactie op slecht gedrag nodig is, zoals een alles doorborende staar in de hond zijn ogen. Op deze manier zou je de hiërarchie op orde krijgen en ben jij weer de baas.
Die laatste ’truc’ wordt toch uitdrukkelijk door ons afgeraden aangezien dit het recept is voor een stevige beet in het gezicht. Wanneer we met mogelijks reactieve, maar ook agressieve honden omgaan merk je dat ze gaan staren. De beste oplossing hiervoor is om je hoofd te kantelen naar beneden en weg te draaien. Daardoor laat je weten dat je geen zin hebt in een gevecht. Door actief in de hond zijn ogen te staren, sta je al zeer dichtbij en kom je extra dreigend over. Zelfs bij angstige honden.
Een Amerikaans onderzoek heeft aangetoond dat bij 25% van de honden de agressie juist toeneemt als men gaat trainen volgens het dominantiemodel m.a.w. met fysieke straf en onderdrukking. Volgens deze onderzoekers vormt deze manier van opvoeden angst die kan leiden tot eigenaar gerichte agressie. Fysiek pijn doen om de hond te laten zien wie de baas is en te laten luisteren, werken dus juist averechts en geven meer frustraties en (omgerichte) agressie.
• Wat met angst en agressie?
Een ander iets dat belangrijk is, is om eens te gaan kijken naar angst en agressie. Vaak hoor je mensen zeggen “Mijn hond is dominant. Hij zit in de zetel en wil er niet meer uit, als ik hem bij zijn nek pak, dan gromt hij.” Ze bedoelen hiermee dan dat hun hond dreiggedrag of agressie vertoont.
Als je je plaatst in positie van je hond zou je zelf ook niet tevreden zijn wanneer iemand je in een onbekende taal aanspreekt en meteen erna boos op je af rent en je bij je nek neemt.
Angst wordt in onze maatschappij al beter getolereerd dan agressie, hoewel dit wel afhankelijk is van de grootte van de hond en de eigenaars. En dikwijls wordt een angstige hond niet herkend. Door te weinig kennis van de signalen die de hond uitzendt wordt de hond niet of verkeerd begrepen.
Agressie bij honden wordt zelden getolereerd hoewel agressie een normaal, natuurlijk gedrag is wat honden nodig hebben willen ze overleven. Een hond kan verbale agressie gebruiken zoals blaffen om zijn territorium te verdedigen. Daarnaast kan de hond niet-verbale agressie gebruiken zoals bijten om zijn prooi te doden of vechten op leven en dood met een andere hond (in levensbedreigende situaties). Agressie is noodzakelijk om op te komen in onze maatschappij, ook wij gebruiken agressie. Denk maar aan die keren dat je ruzie had met broer of zus, sommige mensen brullen dan al de lucht uit de longen terwijl andere sneller een slag in het gezicht zullen geven. Veel vormen van agressie komen er door frustraties, angst of pijn.
In het geval met de hond in de zetel reageerde de hond met een grom omdat je als persoon zelf dreigend over kwam. Een ander voorbeeld hierbij is dat je hond niet naar buiten wil en jij hem met zijn halsband naar buiten sleurt maar dit resulteert in een beet van de hond in je hand. Sta even stil bij waarom de hond niet in de tuin wil.
Een hond zal eerst subtiele signalen (lichaamstaal) geven alvorens hij overgaat tot bijtgedrag. Blijft er iets onaangenaam gebeuren dan zal hij veel sneller de neiging hebben om te resulteren in bijtgedrag omdat hij geleerd heeft dat niemand naar zijn subtiele signalen luistert.
• Conclusie:
Honden houden zich dus niet bezig met het domineren van mensen of het willen van macht over ons. Wat we zien is dat de hond zich opstelt in een houding die wij als mensen als dominant beschouwen. Dit noemen ze het vermenselijken van karaktereigenschappen.
Heb je zelf het gevoel dat je hond ongewenst gedrag vertoont dat jij onaanvaardbaar vindt, vraag dan zeker raad bij je dierenarts of een gedragstherapeut. Ga actief op zoek naar iemand die het beste voor heeft met jou en je dier zonder gebruik te maken van dominantie, alfa theorie of fysieke straffen.
Wil je graag verder lezen over dit onderwerp?
• Dit is de Hond van John Bradshaw
• De wijsheid van honden Brain Hair en Vanessa Woods
• Dogs Raymond Copperinger and lorna Copperinger
• Dominance theory and dogs James O’Heare
• Dominance in dogs Barry Eaton
• Wolves van L. David Mech
• Dominance in domestic dogs van Bradshaw
• Whatever happened to the term alpha wolf? Van L.D. Mech